Marek Teler
26 sierpnia 2020 roku
Witold Zacharewicz był jednym z najpopularniejszych przedwojennych aktorów młodego pokolenia, znanym m.in. z ról Zygmunta II Augusta w Barbarze Radziwiłłównie i Leszka Czyńskiego w Znachorze. Zachowana w Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego teczka artysty pozwala poznać jego studenckie życie i przynosi cenne uzupełnienia do jego życiorysu.
arch. rodzinne państwa Zacharewiczów
W Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego do dziś zachowało się 85% akt studentów uczelni z lat 1915–1939, a wśród nich można znaleźć również teczki dotyczące przedstawicieli przedwojennego świata artystycznego. Obok edukacji stricte teatralnej i filmowej aktorzy niejednokrotnie kształcili się również w zupełnie innych dziedzinach. Jednym ze studentów Uniwersytetu Warszawskiego był popularny pod koniec lat 30. aktor Witold Zacharewicz, który zdobywał wykształcenie polonistyczne na Wydziale Humanistycznym. Teczka studencka Zacharewicza pozwala uzupełnić jego biografię o wiele interesujących szczegółów.
Witold Antoni Zacharewicz złożył podanie o przyjęcie na Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Warszawskiego 7 września 1932 roku. Zgodnie z obowiązującymi zasadami musiał do niego dołączyć swoje świadectwo maturalne, życiorys, a nawet odpis aktu urodzenia. Szczególnie cennym źródłem informacji jest życiorys aktora, pozwala bowiem poznać dzieciństwo i młodzieńcze lata Witka z pierwszej ręki. Artysta pisze w nim: „Urodziłem się dnia 26 sierpnia 1914 roku w Płocku. Jestem wyznania rzymskokatolickiego. Pierwsze lata życia spędziłem w majątku rodziców w Płockiem, po czym przeniosłem się z matką do Warszawy, gdzie zamieszkałem przy ul. Ossolińskich 4 m. 19. W tym czasie umiera mój ojciec. Pierwsze nauki pobieram w szkole przygotowawczej p. Anders-Puchaczewskiej. W roku 1924, po złożeniu egzaminu do klasy pierwszej, uczęszczam przez dwa i pół roku do Państwowego Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Warszawie, skąd następnie zostaję przeniesiony do I-ego Gimnazjum Magistratu m. st. Warszawy. W tym gimnazjum otrzymuję w 1932 roku świadectwo dojrzałości. Matka moja – jedyna opiekunka – pracuje obecnie w dyrekcji tramwajów i autobusów miejskich w Warszawie w charakterze urzędniczki”.
arch. rodzinne państwa Zacharewiczów
Wspomniana przez Zacharewicza „szkoła przygotowawcza p. Anders-Puchaczewskiej” to Prywatna Szkoła Powszechna Janiny Anders-Puchaczewskiej przy Nowym Świecie, a pełna nazwa „I Gimnazjum Magistratu m. st. Warszawy” to I Gimnazjum Męskie im. Jenerała Sowińskiego Magistatu Miasta w Warszawie. W dotychczasowych biogramach aktora pisano jedynie, że „ukończył warszawskie Gimnazjum im. Jenerała Sowińskiego (1932)” bez wzmianki o wcześniejszych dwóch szkołach, do których uczęszczał. Tymczasem przyszły aktor zaczął naukę w Gimnazjum Jenerała Sowińskiego 29 listopada 1926 roku, kiedy był już uczniem klasy trzeciej. To właśnie tam Zacharewicz zdawał w maju 1932 roku egzamin maturalny typu matematyczno-przyrodniczego, którego wyniki musiał przedstawić władzom uczelni.
Matura Witolda Zacharewicza zachowała się w jego teczce studenckiej, więc możemy poznać jego oceny. Z języka polskiego, matematyki i fizyki z chemią miał trójki, z przyrodoznawstwa, historii, propedeutyki filozofii i rysunku ocenę dobrą, a oceny bardzo dobre jedynie z religii i języka francuskiego. Trudno na ich podstawie jednoznacznie wyrokować, czy Witek był lepszy w naukach ścisłych czy humanistycznych, ale ostatecznie zdecydował się pójść na Wydział Humanistyczny. Do podania o przyjęcie na studia Zacharewicz załączył również odpis swojej metryki chrztu (nr aktu 90/1915), którego zgodność z oryginałem potwierdziła 10 czerwca 1924 roku parafia św. Jana w Warszawie. Właśnie tam na początku 1915 roku został ochrzczony Witold Antoni Zacharewicz, urodzony 26 sierpnia 1914 roku w Płocku syn Kiejstuta Antoniego i Wandy Zofii z Kraczkiewiczów.
arch. rodzinne państwa Zacharewiczów
Podanie Zacharewicza o przyjęcie na studia zostało rozpatrzone pozytywnie i już 9 września 1932 roku dowiedział się, że dołączył do grona studentów elitarnej uczelni. 5 października 1932 roku został immatrykulowany pod numerem albumu 39628. W okresie studiów aktor musiał wypełniać „karty indywidualne dla słuchaczy szkół wyższych” i rozmaite druczki statystyczne, które przynoszą nam kolejne ciekawe informacje o aktorze-studencie. Witek studiował na Wydziale Humanistycznym polonistykę, więc jego głównym przedmiotem na trzecim roku (lata 1934–1935) była filologia polska, na czwartym (lata 1935–1936) historia literatury, a na piątym (lata 1936–1937) znów filologia polska. W karcie indywidualnej z 22 października 1934 roku wspominał, że w latach 1932–1934 obok studiów na Uniwersytecie Warszawskim uczył się na Wydziale Aktorskim Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej. Mieszkał wówczas cały czas przy ulicy Ossolińskich 4 m. 19, a w rubryce „zarobek” wpisał: „od rodziny, z własnych zarobków”. Był jeszcze w wieku przedpoborowym, co zmieniło się rok później, gdy trafił z kategorią A na listę poborową nr 210. Nie była to zresztą jedyna zmiana w życiu Zacharewicza, bowiem w październiku 1935 roku mieszkał już przy ul. Sieradzkiej 33 m. 1 w podwarszawskich Włochach (obecnie dzielnica Warszawy).
22 marca 1935 roku Witold Zacharewicz złożył podanie do dziekana Wydziału Humanistycznego o urlop na trymestr wiosenny 1934/1935. „W lutym 1935 roku przechodziłem ostrą grypę i z polecenia lekarza muszę przerwać studia na parę miesięcy dla poratowania zdrowia” – uzasadniał swoją prośbę aktor, załączając stosowne zaświadczenie lekarskie. Cztery dni później wydziałowe władze wydały zgodę na urlop. Problemy zdrowotne Witka wpłynęły też na odłożenie przez niego w czasie służby wojskowej. 5 lipca 1935 roku Komisariat Rządu m.st. Warszawy odroczył mu służbę do 1 lipca 1936 roku. W karcie indywidualnej z 5 lutego 1937 roku Zacharewicz napisał, że dwukrotnie był w rezerwie, a jego czynna służba została odroczona, zatem udało mu się odwlec wojsko o kolejny rok. W roku akademickim 1936/1937 artysta był studentem piątego roku polonistyki na Wydziale Humanistycznym, lecz nie zaliczył go z powodu „nieuiszczenia należnych opłat i nieprzedłożenia indeksu”.
arch. rodzinne państwa Zacharewiczów
Chociaż z powodu studiów i kariery aktorskiej Witold Zacharewicz zdołał odroczyć służbę wojskową o kilka lat, 1 września 1938 roku musiał stawić się w jednostce Wojsk Łączności w Zegrzu. Dwa dni wcześniej władze uczelni zwróciły mu świadectwo dojrzałości i wydały raport o końcowym stanie studiów, aby przedłożył go w Powiatowej Komendzie Uzupełnień Warszawa Miasto I. W lipcu 1937 roku Zacharewicz twierdził jeszcze, że po odbyciu czynnej służby wojskowej zamierza wrócić do studiowania, lecz w sierpniu 1938 roku opisywano go już jako „byłego studenta”. Zacharewicz zakończył zatem trwającą od 1932 roku przygodę z Uniwersytetem Warszawskim przed uzyskaniem dyplomu ukończenia studiów. Wojna na zawsze odebrała mu szansę na wznowienie wyższej edukacji i rozwój aktorskiej kariery.
Artysta zmarł 16 lutego 1943 roku w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau w wieku niespełna 29 lat.
Bibliografia:
- Teczka studenta Witolda Antoniego Zacharewicza, Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego, sygn. RP 39628.
Zdjęcie wprowadzające: Witold Zacharewicz i Jadwiga Smosarska w filmie Barbara Radziwiłłówna. Prawa do zdjęcia: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny – Archiwum Ilustracji / NAC
