Panu Twardowskiemu grozi sąd i… spalenie na stosie, ale nie za czarnoksięskie sztuczki

„Gazeta Gdańska”
11 marca 1936, nr 59

W Toruniu wyświetla obecnie kino Mars film polski o Panu Twardowskim, który niedawno, poprzedzony wielką reklamą wszedł na nasze ekrany.

Ale nie chodzi nam tutaj o stronę arty­styczną filmu, a o uparte pogłoski, które krą­żą dokoła tego obrazu, a które wyciąga na światło dzienne jedno z pism poznańskich. Chodzi nie mniej nie więcej tylko o preten­sje różnych stron do autorstwa Pana Twardowskiego. Otóż co pisze pismo poznańskie:

Premiera w Warszawie odbyła się przed kilkoma dniami i film od razu „chwycił”. Z tą jednak chwilą nastąpił drugi akt całej sprawy. Otóż okazało się, że Panem Twar­dowskim interesowano się już dawniej, że swego czasu znany Starewicz zrobił w Ame­ryce film oparty na tym temacie, który ma obecnie otrzymać ilustrację muzyczną, a da­lej Pana Twardowskiego zrobiła również przed laty jakaś mała wytwórnia w Krako­wie.

Powodzenie Pana Twardowskiego wy­twórni Ultra-Film skłoniło właścicieli obu starszych obrazów do podjęcia starań, by i one weszły na ekrany. Grozi nam więc oglądanie aż trzech Panów Twardowskich. Naprawdę, twardy to będzie orzech dla pu­bliczności.

Ale to jeszcze mało! Obecnemu Panu Twardowskiemu, którego scenariusz napi­sali Gąsiorowski i Anatol Stern grozi… spa­lenie. Tak, tak! Okazuje się, że w r. 1931 zgłosił się do wytwórni Sfinks niejaki p. Wiktor Dzierzbicki, przedkładając do filmu Pan Twardowski scenariusz, napisany do spółki z p. Edwardem Sobkiewiczem. Scenariusz ten odrzucono, był bowiem na owe czasy dla naszych wytwórni zbyt kosztowny. W Sfinksie pracował wówczas Henryk Szaro, reżyser obecnego obrazu o krewkim szlachcicu. P. Dzierzbicki, nie zrażony nie­powodzeniem zastrzegł sobie u jednego z notariuszów warszawskich prawo autorskie do filmu Pan Twardowski i ogłosił to w prasie.

I spotkała go teraz niespodzianka ze stro­ny wytwórni Ultra-Film. Przed pra­premierą warszawską zgłosił się więc do producentów, domagając się zniszczenia filmu na podstawie swych praw, tym bardziej że uznał, iż reżyser Szaro zużytkował rów­nież pomysły z jego scenariusza przedłożo­nego swego czasu w Sfinksie. Z tą chwila weszli w grę pełnomocnicy prawni oba stron. Do ugody nie doszło, film idzie dalej, a jedynie do prokuratora wpłynęła skarpa p. Dzierzbickiego przeciwko wytwórni Ultra-Film.

A więc zaistniała kwestia prawa autor­skiego. Kto wygra? Nie wiadomo. Ale wydaje się nieco dziwne zastrzeganie sobie praw do rzeczy, będącej legendą, czyli należącej nie­jako do ogółu. W każdym razie o całej sprawie mówi się dość głośno nie tylko w stołecz­nym świecie filmowym, tym bardziej, że praw i swoich dochodzą również Ludomir Różycki, kompozytor baletu Pan Twardowski (o tytuł) i jeszcze jakiś muzyk.

Sytuację postanowiła tymczasem wykorzystać jak najśpieszniej wytwórnia Fex-Film i nosi się z zamiarem nakręcenia Pana Twardowskiego jako groteski z Adol­fem Dymszą w tytułowej roli i Lopkiem Krukowskim w roli diabła; ktoś inny zamierza wziąć Parnela i jego zespół i nakręcić balet Pan Twardowski jako film taneczno-muzyczny. Czyli na wzór Ameryki – seryjna produkcja wałkowana dokoła jed­nego tematu.

Czy na tym zyska rozwój polskiej produkcji filmowej – śmiem wątpić!

Tytuł Pan Twardowski nie może być niczyją własnością

„Ilustrowany Kuryer Codzienny”
7 czerwca 1936, nr 157

Z Warszawy donosi (Pm): Sąd okr. roz­patrywał sprawę, która ma rozstrzygnąć prawa do tytułu utworów pod nazwą: Pan Twardowski.

Sprawa powstała wskutek skargi, wnie­sionej przez Wiktora Dzierzbickiego przeciwko reż. Henrykowi Szaro oraz wytwórcy filmowemu Norbertowi Hochmanowi^[1]. P. Dzierzbicki napisał kiedyś scenariusz pt.: Pan Twardowski i złożył odpis u rejenta, przy czym wpadł na oryginalny pomysł uzyskania „patentu”, zastrzegając sobie pra­wo do tytułu Pan Twardowski w akcie notarialnym!

Tymczasem niedawno temu reżyser Szaro i przemysłowiec filmowy p. Hochman wy­produkowali artystyczny film pt.: Pan Twardowski na podstawie scenariusza pp. Gąsiorowskiego i Anatola Sterna. Wówczas p. Dzierzbicki wystąpił do sądu przeciw producentom o naruszenie prawa autorskie­go, przez użycie tytułu Pan Twardowski.

W charakterze świadka zeznawał m.in. sen. Wacław Sieroszewski, który stwierdził, że sam kiedyś napisał książkę pod tym ty­tułem oraz scenariusz, gdyż każdy może ko­rzystać z legendy ludowej, a nikt o tego ro­dzaju tytuł nie może mieć pretensji. Zresztą sen. Sieroszewski przeglądał przedtem sce­nariusz p. Gąsiorowskiego i nie widział przeszkód w realizacji tego scenariusza. Również przesłuchany w charakterze świadka p. Józef Relidzyński stanął na gruncie, że tytuł Pan Twardowski nie może być uwa­żany za niczyja własność. Sprawa została przerwana do dnia następnego.

Epizody z dzieł Mickiewicza i Kraszewskiego uważał za swoje…

„Ilustrowany Kuryer Codzienny”
8 czerwca 1936, nr 158

Z Warszawy donosi (Pm): Sąd okr. ogło­sił w sobotę wyrok w procesie o prawo autorskie do tytułu Pan Twardowski.

Sąd uznał, że historia o Twardowskim i sam tytuł tej historii oparty jest na le­gendzie ludowej.

Jeszcze przed skarżącym p. Dzierzbickim było wiele utworów o tym tytule, a nawet były robione przed kilkunastu laty dwa filmy pod tym tytułem. W skardze swojej p. Dzierzbicki powoływał się na to, że w filmie, wyprodukowanym przez reż. Szaro i przemysłowca filmowego Hochmana użyto pomysłów i fragmentów, zawar­tych w scenariuszu napisanym przez p. Dzierzbickiego przed kilku laty. Obrońca je­dnak oskarżonych adw. Henryk Koral wskazał, że fragmenty te, które miał w swoim scenariuszu p. Dzierzbicki, a którym podobne znalazły się również w filmie, były zaczerpnięte z… Kraszewskiego i z Mickie­wicza, a wiec nie może rościć sobie do nich pretensji żadna ze stron.

Z tych wszystkich względów sąd unie­winnił oskarżonych, zasądzając od p. Dzierzbickiego opłaty sądowe.

Z ramienia oskarżyciela powództwo wno­sił adw. Kwiatkowski, który domagał się zasądzenia od oskarżonych 50.000 zł odszko­dowania i 10.000 zł tytułem pokutnego. Wobec wyroku uniewinniającego sąd po­zostawił powództwo bez rozpoznania.

^[1] Norman Hochman był właścicielem kin Pan i Capitol oraz szefem Wytwórni Enha-Film. Prawdopodobnie był również szefem Ultra-Filmu i producentem Pana Twardowskiego. 

Zdjęcie wprowadzające: Franciszek Brodniewicz i Elżbieta Barszczewska w filmie Pan Twardowski. Źródło: „Kino” 1935, nr 49.

Polecamy:

Czy Leszek Lichota przejdzie do historii polskiego filmu? Trzy scenariusze filmowe o Ostrej Bramie na stole sędziowskim: „Ave Maria”, „Dzwony ostrobramskie” i „Ty,co w Ostrej świecisz Bramie” Z fikcyjnej „oskarżycielki” – faktyczną oskarżoną. Pani Maria Gorczyńska ofiarą brudnej afery… Spłonął nowy film „Kościuszko pod Racławicami”