„Kino Teatr”
16 kwietnia 1929, nr 11
zasoby NAC
Spotykają się dwaj panowie. Obaj widzieli Człowieka o błękitnej duszy.
– A pamięta pan scenę, w której Sawan rzuca się na dyrektora kabaretu? – pyta jeden.
– Nie. Takiej sceny nie widziałem w ogóle.
Wzruszenie ramion. Rozchodzą się zdziwieni.
I co się okazuje. Oto Jeden był w Palace, a drugi w kinie Quo Vadis. Ale w kinie Quo Vadis film inaczej zmontowano. Kto?
Dyrekcja. Poprzestawiano, powycinano i… puszczono. Powstał straszny bałagan.
– Jak to – woła reżyser – dyrektor śmie mnie korygować?
– To skandal – pieni się dyrektor – reżyser nie umie „zmontować” filmu!
Kto ma rację? Kwestia jest dość interesująca.
O ile bowiem powieściopisarz czy poeta jest pewny, że jego utwór ma tę samą treść i formę w Warszawie, co w Kołomyi – o tyle reżyser filmu nigdy nie wie, co i gdzie „łaskawy” nabywca „wytnie” mu z filmu.
Innymi słowy mówiąc, każdy dyrektor czy właściciel kina koryguje samowolnie film. Autor nie ma tu nic do powiedzenia.
zasoby NAC
Ta sama historia z autorem scenariusza.
Relidzyński[1] np. sprzedaje Reichowi swój scenariusz. Na tydzień przed premierą ogląda film i dziwi się, bo nie poznaje swego utworu. Moje czy nie moje? A może to nie Tajemnica skrzynki pocztowej?
Niestety – jednak, okazało się, że to ten właśnie scenariusz, tylko „nieco” zmieniony ze względów „kasowo-psychologiczno-technicznych”. Scenarzysta wpada w bezsilną złość, grozi i przeklina.
Wreszcie udaje mu się wyprosić, aby przynajmniej usunięto jego nazwisko z afisza.
Quo usque tandem?[2].
Jak długo jeszcze będziemy czekali na odpowiednią ustawę filmową, która by unormowała niezdrowe stosunki w „branży” filmowej.
Sprawa woła o pomstę do… pułkownika Łuskiny[3].
Ycs.
[1] Józef Relidzyński (1886–1964) – polski poeta, pisarz, scenarzysta i legionista. Autor scenariuszy do filmów: Tajemnica przystanku tramwajowego (1922), Niewolnica miłości (1923) i Tajemnica skrzynki pocztowej (1929). Nie przyniosły mu one spodziewanego sukcesu, więc zajął się branżą filmową od strony organizacyjnej i w 1932 roku został naczelnikiem Centralnego Biura Filmowego przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, które zajmowała się m.in. cenzurowaniem filmów.
Zdaniem Edwarda Zajička, autora książki Zarys historii gospodarczej kinematografii polskiej, to jego pragmatyzm i cechy przywódcze sprawiły, że środowisko filmowe oraz branża kinematograficzna zaprzestały sporów, skupiły się w samorządnej Radzie Naczelnej Przemysłu Filmowego w Polsce. Doprowadził do uchwalenia Ustawy o kinematografii z 13 marca 1934 roku „o filmach i ich wyświetlaniu”, czym wprowadził twórczość filmową na drogę szybkiego rozwoju (Akademia Polskiego Filmu).
[2] Jak długo jeszcze? (łac.)
[3] Leon Łuskino, ps. El-Eł (1872–1948) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, aktor teatrzyku Qui pro quo, kompozytor i literat (m.in. autor tekstu do pieśni Szara piechota). Od 1928 roku był kierownikiem Centralnego Biura Filmowego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, gdzie kierował komórką cenzury filmowej. Cenzura w przedwojennej Polsce miała decydujące znaczenie dla produkcji filmowej. W przypadku filmów zagranicznych usuwała gorszące lub niepoprawnie politycznie czy społecznie treści (zdarzało się, że była to nawet połowa filmu). Przy produkcji filmów polskich cenzura ingerowała już na poziomie produkcji, wymuszając zmiany scenariusza i ingerując w dialogi przed rozpoczęciem zdjęć filmowych.
Zdjęcie wprowadzające: Fotos z filmu Tajemnica przystanku tramwajowego z 1922 roku z Jadwigą Smosarską i Józefem Węgrzynem. Prawa do zdjęcia: domena publiczna / zasoby FINA.
