Alina Bala
27 marca 2021 roku
Stambuł, Koszary Scutari w Turcji
W marcu 1921 roku Paryżu w kinie Louxor, pojawiła bohaterka filmu La fille de Camargue Stacia Napierkowska z baronem Folco de Baroncelli – właścicielem laguny Camargue położonej w Prowansji, na płd. Francji. Od tej premiery minęło dokładnie sto lat.
Laguna znana była na całym świecie w związku z występami cyrku Billy Kida, a później z produkcji europejskich westernów, wcześniej niż w Ameryce. Warto też wspomnieć, że Billy Kid ze swoim show występował w Krakowie, a jego Indianie zagrali nawet ze studentami mecz piłki nożnej. Kibice pokładali się ze śmiechu, bo piłka nożna była przybyszom zza oceanu zupełnie obca.
Camergue była świętą krainą Cyganów, mniejszości narodowych i ludzi którzy w swoim kraju czuli się wyobcowani. Patronowała im św. Sara – czarna Madonna.
Stacia Napierkowska często korzystała z gościnności barona Folco, zwłaszcza po śmierci męża. Aktorka nie jest znana w Polsce, ale warto o niej wspomnieć, bo wystąpiła w 113 filmach i zmieniła obraz aktorek z drapieżnych wampów filmu niemego na urocze dziewczęta w lekkich komediach obyczajowych.
Stacia Napierkowska była tancerką, aktorką, reżyserką i producentką własnych filmów. To postać zrodzona z pasji i erotyzmu, z rozedrgania męskich wyobraźni i tęsknoty do czegoś nieznanego, do przekroczenia granic zwykłego bytowania. Z tej tęsknoty narodziła się burleska – połączenie tańca z teatrem, podszyta erotyzmem i fascynacją ciałem. Ekstrawagancka aktorka była też muzą dadaistów i malarza Francis Picoba. Wychowana w Turcji, wprowadziła modę na orientalizm i… jedwabne pantalony, do których nosiła przewiewne tuniki.
„Najpierw muszę obalić pewien mit, który pojawia się obok mojego nazwiska. Urodziłam się w Paryżu w 1896 roku na Rue de la Seine 43. Matka była Francuską, a ojciec Polakiem, grawerem z Krakowa”. To z miłości do niego przyjęła polskie nazwisko Napierkowski.
U stóp Staci leżał Montmarte z rozpustnymi wariete i z kwaterami pełnymi ubogich artystów, sprzedającymi często swoją twórczość za talerz zupy. W Moulin Rouge występowała gwiazda Montmarte Mistinguett (najdłuższe nogi świata), śpiewając ochrypłym, prawie męskim głosem balladę o tragicznej miłości prostytutki. Obok tańczyła skąpo ubrana Napierkowska, wymachując nogami. Burzliwy związek obu artystek trwał trzy lata, do czasu kiedy na scenie pojawił się Maurice Chewalier, który zapewnił sobie nieśmiertelność, tańcząc walca w nieodłącznym meloniku.
W 1913 roku Stacia wystąpiła w spektaklu tanecznym Niewolnica w Palace Theatre w Nowym Jorku. Amerykanie byli oburzeni, że pokazała na scenie tak dużo nagiego ciała, gwizdali i rzucali różnymi przedmiotami w kierunku tancerki. Spektakl przerwano, a artystkę zatrzymała policja obyczajowa. W europejskiej prasie ukazało się tłumaczenie Staci, że odganiała się tylko się od natrętnej pszczoły.
„27 lutego 1913 był najpiękniejszym dniem w moim życiu. Spotkałam Germaine Dulac”, pisze Stacia.
we Włoszech w 1917 roku
Germaine Dulac była feministką i reżyserką, dzisiaj powiedziano by o niej „dragon w spódnicy”. Związek Staci i Germaine nie był postrzegany jako dewiacja. Przecież miłość, oddanie, jest uniwersalne, także dla relacji dwóch kochających się kobiet. Jednak były pierwszymi, które podały informację o swoim związku do publicznej wiadomości.
Rok później obie panie wyjechały do Rzymu, z tym, że Germaine pojechała wcześniej i przygotowała mieszkanie dla siebie i kochanki.
Na peronie dworca wyładowano trzydzieści kufrów, dwa białe wyżły, wielką klatkę z kanarkami, perskiego kota, a Stacię podtrzymywała turecka służąca. Karawana składająca się z kilku samochodów udała się do willi przy Via Nomentana, gdzie czekała przyjaciółka.
Przedstawiciel Pathe – Freres, Augusto Genina grzmiał w studiu filmowym w kierunku Germaine Dulac palącej cygaro: „Takie kobiety domagają się praw? To takie same prawa powinny mieć zwierzęta, a feministka doprowadza do chaosu i jest chłopczycą pozbawioną płci”.
W życiu Staci pojawia się mężczyzna – Neapolitańczyk Elio Gioppo. Na ekranie filmowym odgrywali gorące sceny erotyczne, które przerodziły się w trwały związek. Rok później zginął w bitwie nad rzeką Isonzo w I wojnie światowej.
W 1917 roku powstał film Conklave – opowieść o władzy, intrygach i kobietach występujących wśród dostojników kościelnych. Jest to fascynująca historia mężczyzny, który porzucony przez kobietę, odkrywa wiarę i zostaje papieżem. Conklave znalazł się na liście filmów zakazanych przez Watykan.
We Włoszech Stacia wystąpiła we Włoszech w ponad sześćdziesięciu filmach, wiele z nich przetrwało do dziś i czeka na rekonstrukcję. W 1918 roku aktorka otrzymała list od włoskiego króla Emanuela zawierający podziękowanie za wkład w tworzeniu i szerzeniu kultury włoskiej na świecie.
To we Włoszech zakończyła etap kreowania bohaterek cierpiących i niespełnionych, a wkrótce odniosła wielki sukces w lekkich i frywolnych komediach.
W 1915 roku pojawiła się w przełomowym francuskim serialu Wampiry. Odegrała niewielką rolę w drugim odcinku, ale zdjęcie tańczącego wampira do dziś jest znakiem rozpoznawczym serialu, choć treści nikt już nie pamięta. Listy, jakie otrzymała Napierkowska od żołnierzy z frontu I wojny światowej, znajdują się w Paryżu w Muzeum Wojny. Smukła, odziana w czarny trykot tancerka, wiruje i eksploduje erotyzmem, i jak nietoperz rozciąga i wachluje skrzydłami jakby chciała odlecieć.
Pierwszym wspólnym filmem Staci i Germaine był Venus Victrix z 1917 roku. Scenariusz inscenizowany był życiem Isadory Duncan, a scenariusz napisał były mąż Germaine. Film nie odniósł sukcesu, choć był pozytywnie oceniony przez krytyków. Obraz ten zakończył przyjaźń obu artystek, rozpoczął długą serię rozpraw sądowych i walkę o odszkodowania.
Les vampires (1915)
W 1927 roku Stacia zakończyła karierę aktorską filmem Atlantis J. Feydera. Z filmem tym wiąże się zabawna anegdota, Stacia miała w nim długą scenę taneczną, ale tak przytyła, że erotyczne wygibasy i taniec brzucha, wyglądały groteskowo. Ostatecznie wspaniale zagrała drapieżną i wieczną królową Anteinea, która przeszła do historii filmu francuskiego. Jak sfinks siedziała nieruchomo na tronie i oczami przekazywała grozę i fascynację śmiercią królowej Atlantydy.
Aktorka próbowała sił jako producentka i reżyserka w filmie Dziedziczka stada, ale nie znalazłam żadnej wzmianki o tym filmie i nic mi o nim nie wiadomo.
Stacia Napierkowska zmarła w Paryżu w domu opieki w 1945 roku, od lat cierpiała na demencję.
Zdjęcie wprowadzające: Stacia Napierkowska, około 1910 roku.
