Biedni artyści polscy
Wielotysięczne pobory „gwiazdorów” scenicznych

„Rozwój”
1 września 1931, nr 238

Prasa podaje informacje o poborach polskich „gwiazdorów”.

I tak prezes ZASPu Dygas pobierał 4000 zł miesięcznie i obowiązany był do wystąpienia 48 razy w roku, czyli przeciętnie pobierał 1000 zł za występ. Na tych samych warunkach pozostawał tenor Gruszczyński.

W teatrach dramatycznych Ćwiklińska pobierała 4000 zł. miesięcznie z gwarantowa­niem 150 występów. Obliczywszy tegoroczne występy Ćwiklińskiej można śmiało powiedzieć, że pobierała ona z kasy miesięcznie około 8000 zł, Fertner pobierał również 4000 zł miesięcznie z 120 występami rocznie. Węgrzyn 4000 zł miesięcznie, nie ma jednak sezonu, aby nie otrzymywał z tego, czy innego powodu wysokich gratyfikacji. Inni artyści angażowani byli na gościnne występy. Junosza-Stępowski pobiera za występ 400 zł, a 200 zł za próbę, Osterwa 500 zł za występ i 250 zł za próbę. Ponieważ często zdarzało się, że grając jedną sztukę przez szereg dni, je­dnocześnie próbował drugą, „dniówka” jego wynosiła 750 zł, Leszczyński w teatrach szyfmanowskich pobierał 3600 zł miesięcznie.

Cyfry te jednak są słabe w porównaniu z płacami artystów rewiowych. Zizi Halama pobierała 7000 zł miesięcznie, Pogorzelska poprzednio pobierała 9000 zł, które przed kilku miesiącami zredukowane zostały do 7000 zł, Krukowski, który zarabiał 7000 zł obecnie zarabia „tylko” 4000 zł. Járosy, który pobie­rał procenty za reżyserię, zarabiał około 6000  zł miesięcznie, Ordonka pobierała za gościnny występ 250 zł, Zimińska po 200 zł.

Dyrekcja teatru Morskie Oko opubli­kowała ogłoszenie, proszące o zgłaszanie się sił artystycznych do sekretariatu.

Zarobki gwiazd w USA, we Francji i w Polsce

„ABC”
26 kwietnia 1932, nr 120

We wszystkich niemal pismach czytamy stale o astronomicznych za­robkach amerykańskich gwiazd fil­mowych. Informują nas o tym, że Greta Garbo otrzymuje 10 tysięcy dol. tygodniowo, Ramon Novarro „tylko” 7 tysięcy dol. tygodniowo, itp.

Czytamy, że Marlena Dietrich po­jechała do Ameryki pod warunkiem, że otrzyma 8 tysięcy dol. tygodnio­wo, Chevalier mniej nie może zara­biać jak 12 tysięcy dol. tygodniowo (inaczej umiera z głodu), dowiadu­jemy się, że Chaplin poradził sobie inaczej: założył własną wytwórnię i zarabia okrągły milion dolarów rocz­nie, Bebe Daniels pobiera „głodową” gażę – 2 tysiące dol. tygodniowo, Corinne Griffith zarabia więcej od swego męża, itp.

Wiemy dokładnie, dzięki prasie amerykańskiej, ile gwiazdy wydają na swoje utrzymanie, co jedzą, ile odkładają na „czarną godzinę” i jak mieszkają w swoich luksusowych wil­lach. Nie wiemy natomiast nic o za­robkach gwiazd niemieckich, francu­skich i rodzimych.

Gwiazdy te pod względem zarob­ków nie mogą równać się ze swoimi koleżankami i kolegami amerykań­skimi.

Najpopularniejsze gwiazdy niemieckie zarabiają najwyżej po tysiąc do­larów tygodniowo, francuskie zaś je­szcze mniej. Coraz częściej zresztą we Francji stosuje się wynagradza­nie aktów procentowo do zysków da­nego filmu, poza tym gwiazdy fran­cuskie nie pracują stale dla jednej wytwórni, lecz pobierają wynagro­dzenie od „sztuki”. Mozżuchin, na przykład, jak sam zresztą o tym opowiadał, zarobił w ciągu ubiegłego roku koło 100 tysięcy złotych. Uwa­ża przy tym, że „sezon się udał”. Naj­więcej z pośród aktorów francuskich w roku zeszłym zarobił Albert Prejean. Grał on w 7 filmach i otrzymał 400 tysięcy franków.

Nie narzeka również na swój los Brygida Heim, która zarabia 15 ra­zy mniej niż jej amerykańska rywal­ka – Greta Garbo.

Polskie gwiazdy filmowe nie utrzymują się ze swoich skromnych zarob­ków filmowych. Przeważnie traktują one pracę filmową jako zawód po­boczny, pracując w teatrach dramatycznych, rewiowych lub nawet zadawalając się posadami w biurach.

Tadeusz Ordeyg, który grał osta­tnio w kilku filmach krajowych, jest urzędnikiem w Gdyni, Staniewicz jest urzędnikiem kolejowym, Smosarska, Gorczyńska, Jaracz, Bodo to lu­dzie teatru.

Najwięcej wśród polskich aktorów zarabia Jadwiga Smosarska. Bierze ona za film od 10 do 15 tysięcy zł, a że do roku nakręca tylko jeden film, więc rocznie zarabia zaledwie tyle, ile Greta Garbo w ciągu jedne­go dnia, Brodzisz i Bodo biorą za film koło 7 tysięcy złotych, Sambor­ski, Jaracz po 10 tysięcy złotych. Gwiazdy takie jak Baśka Orwid, Marr, Staniewicz zadowalają się 3 tysiącami złotych od filmu.

Jak więc widzimy polscy aktorzy filmowi zarabiają grosze. Cóż mówić dopiero o statystach, którzy pracują jak woły robocze za 5–7 złotych dziennie.

Ile zarabiają artyści filmowi w Polsce?

„Światowid”
1 września 1934, nr 36

Półgodzinna przerwa. Atelier pustoszeje: nie­wielki bufet, zastępujący jednocześnie przedpokój i palarnię, zapełnia się ludźmi i dymem papiero­sów. Przybysz okazuje się natrętem – wciska się w grupki aktorów, zadając niedyskretne pytania. Interesuje go kwestia wynagrodzenia ludzi, którzy odsprzedają swe cienie nieskalanej bieli ekranu. Ze zdziwieniem dowiaduje się, że zawodu aktora filmowego nie ma u nas właściwie wcale. Nawet najwybitniejsi opierają swą egzystencję materialną o teatr, traktując film jako przypadkowy w gruncie rzeczy zarobek. Najwyższe wynagro­dzenie gwiazdy lub gwiazdora za film nie przekracza obecnie 8 tysię­cy złotych – takich aktorów jest w Polsce wszystkiego trzech lub czterech. W naszych warunkach, gdy mat­ką filmu jest zaledwie sześciocyfrowa liczba z jedynką na pierwszym miejscu (w Hol­lywood same dekora­cje do filmu kosztują kilka razy więcej), dla aktora nie ma już pie­niędzy, dosłownie nie ­ma pieniędzy.

Konstelacje po­mniejsze zadowalają się sumą znacznie niż­szą od wynagrodzenia gwiazd pierwszej ja­sności: otrzymują od  kilkaset złotych do 2–3 tysięcy, zależnie od dłu­gości roli i intonacji, z jaką publiczność kinowa wymawia obecnie nazwiska.

Co do statystów – to większość ich stanowią zawodowi aktorzy teatralni. Kino dźwiękowe narzuciło wymagania dobrej dykcji i dlatego „typów” szuka się tylko w rzadkich wypadkach: wy­szkolenie ich głosu dla kilkunastu metrów taśmy byłoby nieproduktywne.

Co innego statystki. Od nich wymaga się tylko, aby ładnie wyglądały (girlanda pięknych kobiet musi dziś obowiązkowo wieńczyć każdy film – to najnowsze przykazanie hollywoodskich Foxów i Paramountów stosowalne jest u nas z całym ry­goryzmem). Jeżeli wiec statystyki spełniają to na­czelne wymaganie – cała reszta jest już właściwie kwestią podrzędnego znaczenia. To też są nieko­niecznie aktorkami: nie brak wśród nich fortancerek. premiowanych piękności lub po prostu pa­nienek o ogromnej dozie ambicji i nie mniejszej – wolnego czasu. Granie podrzędnej rólki jest dla każdej z tych pań (oczywiście, oczywiście!) wprost poświeceniem, ale cóż? C‘est la vie…

Ogromne kartoteki sekcji filmowej Związku Ar­tystów Scen Polskich rejestrują dostateczną ilość aktorów, którzy za 15 złotych dziennie odegrają każdą rolę. Oglądałem te kartoteki: kwestionariusze pytają z ciekawością o imię, nazwisko i pseudo, o wzrost, barwę włosów i wagę. O uprawiane spor­ty i posiadaną garderobę. Ta ostatnia sprawa wy­jaśnia się natychmiast: szczęśliwy właściciel fra­ka względnie posiadaczka balowej sukni, znajdą łatwiej zajęcie. Wytwórnia zapłaci im ponadto o 5 złotych dziennie więcej, oszczędzając sobie oczywiście daleko znaczniejszych kosztów.

Każda karta zaopatrzona jest w fotografie, nie­które – w kilka. Nie brak jednak kart, pozbawio­nych podobizn. Ta sprawa wyjaśnia się również natychmiast, choć nieco ciszej: ci panowie (te pa­nie) nie mają ani fotografii ani pieniędzy na nie – gdyż są przez dłuższy okres czasu bezrobotni.

Praca statysty przy filmie trwa z reguły dzień (15 złotych) lub dwa (30 złotych), chyba, że scenariusz przewiduje ukazywanie się jakiejś postaci na tle różnych dekoracji – wtedy można z przer­wami pracować nawet cały tydzień (105 złotych! Pan… we fraku? Wypłacić 140!!!)

Praca dla filmu jest ciężka nie tylko ze wzglę­dów materialnych. Istotą współczesnego kina, któ­re oderwało się już od macierzy swej, teatru, jest montaż krótkich scenek, nie pozwalających akto­rowi wżyć sią należycie, odegrać swej roli kolej­no z uwzględnieniem wszystkich pośrednich faz uczucia. Strach – 6 metrów taśmy. List od po­rzuconej kochanki – 10 metrów. Zdziwienie – 4 metry. Gra się nie doświadczeniem i rutyną, ale nerwami. Trzeba na krótki moment zapalić w so­bie ogień, przystroić twarz w odpowiedni wyraz i… stop. Taka praca męczy i rozdrażnia.

Mimo wszystko jednak artyści lubią grać dla kina. Jest nieopisana satysfakcja w poczuciu, że tworzy się niezniszczalną kreację, że cała Polska (a kto wie, może i część Europy) łowić będzie z błyskiem radości lub rozrzewnienia w oczach, gest i słowo, siedząc w półmroku kina, wszystko jedno… w Warszawie czy w Wadowicach, Koło­myi czy Rypinie.

O tym, że za dwa lata taśma pokryje się grubą warstwą kurzu na najwyższej półce wypożyczalni filmów, a potem pocięta w krótkie paski, radować będzie biedne dzieci podwórza — nie chce się my­śleć.

Trzeba przecież, na miłość Boską, zachować miłe złudzenia…

Zarobki gwiazd filmowych w Polsce

„Słowo”
4 marca 1937, nr 62

Prasa podawała ostatnio wysokość zarobków gwiazd filmowych w Amery­ce. Zobaczmy, jak wyglądają zarobki aktorów filmowych w Polsce. Gaża ak­torów uregulowana jest zasadniczo we­dług konwencji zawartej pomiędzy Zw. Artystów Scen Polskich a Związkiem Producentów Filmowych. Wyjęte z pod przepisów konwencji są zarobki akto­rów, grających główne role w filmach i których gaża ustalona jest zawsze ry­czałtowo.

Wynagrodzenie takiego aktora lub aktorki waha się od 4 do 15 tysięcy złotych za film. Najwyższą stawkę otrzymuje Jadwiga Smosarska. Z pośród innych aktorów, grających główne role, ale płatnych dziennie, najwyższe stawki otrzymają Kazimierz Janosza-Stępowski, Antoni Fertner, Michał Znicz, Józef Węgrzyn i inni (przeciętnie 200 złotych dziennie).

Stawki minimalne, określone przez ZASP są następujące: za role – 75 zł. dziennie, za większe epizody – 50 zł, za mniejsze epizody – 30 zł dziennie. Statyści otrzymują 10 zł – (bez własnego ubioru) lub 15 zł (z własnym ubiorem). Statyści, którzy nie są aktorami zawodowymi, i nie należą do ZASPu, otrzymają od 5 do 8 zło­tych.

Odpowiedzi redakcji

„Kino”
6 sierpnia 1939, nr 32

P. ROMAN KOSYCZYN. LWÓW.
Zarobki aktorów w filmie polskim są bardzo różne, nie dochodzą jednak nigdy do 10 tysięcy za film. Honorarium ustalane jest zazwyczaj indywidualnie i zależnie od po­pularności danego aktora – wzrasta lub ma­leje. Aktorzy, grający główne role, pobierają honorarium za całość. Najczęściej jest to su­ma 3–4 tysięcy. Aktorzy o głośnych na­zwiskach, grający jednak tylko epizody, pra­cują na „dniówkę”. Rozpiętość honorarium za dzień pracy jest olbrzymia. Mniej więcej od 10 do 300 złotych.

(materiały prasowe z archiwum Mireli Tomczyk)

Zdjęcie wprowadzające: Wacław Pawłowski i Irena Malkiewicz na fotosie z filmu Trędowata (1936). Prawa do zdjęcia: domena publiczna / zasoby FINA.

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Like

2