Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny zaprasza w dniach dniach 22–24 października 2022 roku do kina Iluzjon na 18. edycję Święta Niemego Kina. Na widzów czekają wyjątkowe filmy i towarzysząca im muzyka na żywo. Podczas tego unikatowego na kulturalnej mapie Polski wydarzenia, łączącego historię ze współczesnością, będzie można obejrzeć odrestaurowane klasyki polskiej i światowej kinematografii oraz mniej znane, często niesłusznie zapomniane filmy. Zapraszamy w podróż w świat filmów niemych w towarzystwie różnorodnej muzyki wykonywanej na żywo przez takich artystów jak: Marcin Wasilewski, Janusz Wojtarowicz, Krzysztof Gradziuk, Ernst Reijseger, Mario Forte czy Marcin i Bartłomiej Oleś.
👇 PROGRAM 👇
CESARZOWA | MARCIN WASILEWSKI
22 października, 18:00, Kino Iluzjon, Narbutta 50A
Tradycją Święta Niemego Kina, jest eksponowanie naszej rodzimej produkcji filmowej. W tym roku polskim akcentem będzie zaprezentowana na otwarcie Święta Cesarzowa z Polą Negri w roli tytułowej. Jest to wyprodukowana już w USA groteskowa satyra na znaną z licznych głośnych romansów carycę Katarzynę Wielką.
Do niedawna Cesarzowa znana była tylko w wersjach niekompletnych. Dzięki zestawieniu dwóch kopii pokazowych nitro oraz dwóch dupnegatywów różnych europejskich wersji dystrybucyjnych udało się zrekonstruować ok. 90% filmu. Oryginalną treść plansz odtworzono dzięki scenariuszowi ze zbiorów Uniwersytetu Południowej Kaliforni, zaś ich szatę graficzną zrekonstruowano na podstawie innych filmów wytwórni Paramount z roku 1924.
Marcin Wasilewski – kompozytor i jeden z najwybitniejszych polskich pianistów jazzowych, współzałożyciel najbardziej znanego na świecie polskiego Tria (Marcin Wasilewski Trio). Ma bogaty własny dorobek płytowy oraz liczne kooperacje z gwiazdami światowego jazzu. Współpracował z najznamienitszymi mistrzami światowego jazzu takimi jak Charles Lloyd, Jan Garbarek czy Jon Christensen. Wspólnie z kolegami z tria przez piętnaście lat współtworzyli słynny kwartet Tomasza Stańki, z którym nagrywali płyty i koncertowali na całym świecie.
KRÓL KARNAWAŁU | MOTION TRIO
22 października, 20:30, Kino Iluzjon, Narbutta 50A
Peter Carstairs jest niezwyciężonym graczem karcianym. Podczas balu karnawałowego poznaje dziewczynę prześladowaną przez szantażystę i postanawia jej pomóc. Król karnawału wymyka się zwyczajowej klasyfikacji: łączy w sobie komedię romantyczną, melodramat, a nawet kryminał. Scenariusz bazował na popularnej brytyjskiej sztuce The Joker, zaś tytułową rolę zagrał brytyjski aktor Henry Edwards. Akcja została przeniesiona z Londynu do Nicei, co było pretekstem do umieszczenia w filmie monumentalnych scen plenerowej zabawy karnawałowej.
Film, chociaż nakręcony z dużym rozmachem, nie przyniósł oczekiwanych zysków. Wkrótce po premierze jego producent, wytwórnia Nordisk, znalazła się na skraju upadłości. Niedługo potem nadeszła epoka kina dźwiękowego, a filmy nieme zaczęły tracić swoją publiczność. W efekcie do niedawna Król karnawału był filmem zupełnie zapomnianym.
Motion Trio – polskie trio akordeonowe, łączące w swej twórczości ogień muzyki o korzeniach wschodnioeuropejskich z lodowatą precyzją wielkich kompozytorów klasycznych. Pełna pasji i namiętności muzyka Motion Trio została doceniona przez współczesnych mistrzów, takich jak Michael Nyman, Wojciech Kilar, Krzysztof Penderecki, Jerzy Maksymiuk, Bobby McFerrin czy Joe Zawinul. Oryginalny repertuar Motion Trio zawdzięcza autorskim kompozycjom artystów tworzących zespół, w głównej mierze leadera – Janusza Wojtarowicza oraz Pawła Baranka i Marcina Gałażyna.
FLIP I FLAP W OPAŁACH, BITWA STULECIA | MARIO FORTE
23 października, 16:00, Kino Iluzjon, Narbutta 50A
W tym roku w ramach pokazów dla naszych najmłodszych widzów przypomnimy sylwetki Flipa i Flapa – niesłychanie popularnego amerykańskiego duetu komików. Początkowo każdy z nich występował osobno, dopiero w 1927 roku stworzyli duet i z miejsca podbili publiczność. Wspólnie wystąpili w ponad stu filmach, początkowo niemych, a od 1929 także dźwiękowych. Ich filmy wyświetlane były na całym świecie, co ciekawe w poszczególnych krajach postacie te nosiły różne imiona: w oryginale nazywali się Laurel i Hardy (od nazwisk wcielających się w nich aktorów), w Polsce mówiono o nich Flip i Flap, w Azji Gruby i Chudy, w Skandynawii Cały i Połówka, w Niemczech Gruby i Głupi itd.
Przygotowaliśmy dwie zwariowane komedie slapstickowe z 1927 roku, a więc z okresu początków wspólnej kariery tego duetu: Flip i Flap w opałach oraz Bitwa stulecia.
MARIO FORTE – francusko-włoski skrzypek, absolwent Konserwatorium Paryskiego, zdobywca pierwszej nagrody Międzynarodowego Jazzowego Konkursu Skrzypcowego im. Zbigniewa Seiferta z roku 2018, najbardziej rozpoznawalny ze swojej wszechstronności i swobodnego poruszania się pomiędzy różnymi gatunkami muzycznymi. Mieszkając w Nowym Jorku współpracował z takimi muzykami jak Mark Feldman, Matt Hollenberg i wieloma innymi ze sceny muzycznej Johna Zorna jak Richard Bona, Kevin Hays, Al MacDowell, Anat Cohen, David Gilmore, Samson Schmitt and Clarence PENN. Ciekawe i zabawne użycie skrzypiec z różnymi elektronicznymi efektami z pewnością spodoba się najmłodszej publiczności.
MORALNOŚĆ | MARIO FORTE / ERNST REIJSEGER
23 października, 19:00, Kino Iluzjon, Narbutta 50A
Berlińska artystka rewiowa Ninon d’Hauteville, przyjeżdża do małego konserwatywnego miasteczka, gdzie spotyka się z ostrą krytyką ze strony miejscowego Towarzystwa Ochrony Moralności. Chociaż została publicznie napiętnowana, wszyscy sprawcy skandalu potajemnie zaczynają zabiegać o jej względy. Ninon postanawia zdemaskować podstarzałych obłudników i dać im lekcję moralności.
Film jest ekranizacją XIX-wiecznej komedii Ludwiga Thomy. Motyw potępianej za rzekomą rozwiązłość artystki, która postanawia utrzeć nosa swoim zakłamanym moralizatorom, nie był rzadki w komediach tamtych czasów (w Polsce wspaniałym jego przykładem był wodewil Żołnierz królowej Madagaskaru). Na potrzeby filmu akcja została uwspółcześniona, pojawia się w nim m.in. bardzo wówczas nowoczesny motyw ukrytej kamery, przy pomocy której Ninon rejestruje postępki swoich oskarżycieli.
Film został zrekonstruowany cyfrowo w 2020 roku w oparciu o zachowany, niestety niekompletny, oryginalny negatyw kamerowy. Brakujące sceny uzupełniono z hiszpańskiej kopii pokazowej ze zbiorów Filmoteca Valenciana. Jedna scena, która nie zachowała się w żadnej ze znanych kopii, została odtworzona przy użyciu fotosów, natomiast brakujący fragment aktu czwartego zrekonstruowano przy użyciu powtórzonych, przemontowanych ujęć z innych scen filmu. Treść brakujących plansz odtworzono w oparciu o dokumentację czeskiej cenzury ze zbiorów Národní Archiv w Pradze, zaś ich szatę graficzną odtworzono w berlińskiej Hochschule für Technik und Wirtschaft. Czołówkę zrekonstruowano na podstawie materiałów promocyjnych oraz dokumentów holenderskiej i szwedzkiej cenzury.
ERNST REIJSEGER – wiolonczelista i kompozytor jest partnerem kreatywnym poetów, tancerzy, aktorów, malarzy, rzeźbiarzy, fotografów i filmowców. Stworzył ścieżki dźwiękowe do filmów Wernera Herzoga, Alexa i Andrew Smithów oraz do wielu filmów dokumentalnych. W 2017 roku napisał i zagrał swoją muzykę do Hamleta Shakespeare’a (wystąpili m. in. Oscar Isaac, Keegan Michael Key i Gayle Rankin, reż. Sam Gold) w The Public Theatre w Nowym Jorku. Od ponad dekady, Reijseger związany jest z triem Reijseger/Fraanje/Sylla. Na jego koncerty solowe składają się jego osobiste kompozycje oraz improwizacje.
NIEME KINO OD KUCHNI | MARCIN & BARTŁOMIEJ OLEŚ DUO
24 października, 19:00, Kino Iluzjon, Narbutta 50A
W ramach 18. edycji Święta Niemego Kina zainaugurowana zostanie sekcję Nieme kino od kuchni, w której chcemy skupić się na aspektach technicznych i produkcyjnych związanych z kinem niemym. W tym roku prezentujemy państwu najstarsze, pochodzące jeszcze przełomu XIX i XX wieku, techniki antypirackie. Już w tym pionierskim okresie,w którym nie było jeszcze żadnych regulacji prawnych dotyczących tej zupełnie nowej dziedziny sztuki, producenci zorientowali się, że filmy trzeba chronić przed kopiowaniem i nielegalną dystrybucją. Pierwszym sposobem, by temu zaradzić, było oznaczanie swoich filmów. Najwięksi giganci, tacy jak Pathé, Gaumont czy Biograph w scenografii na planie filmowym mniej lub bardziej dyskretnie umieszczali swoje logotypy. Dzięki temu widz (lub agent danej wytwórni) bez problemu mógł rozpoznać producenta filmu. W ramach sekcji Nieme kino od kuchni prezentujemy wybór filmów różnych wytwórni z lat 1902-1909, w których można zaobserwować ten ciekawy sposób zapobiegania piractwu.
OLEŚ DUO – projekt przełamujący stereotypy, udowadniający, że kontrabas i perkusja wystarczą by stworzyć muzykę kompletną. Jest kontynuacją dotychczasowych poszukiwań braci którzy od wielu lat tworzą muzykę pełną brzmień równie wysmakowanych, co niepospolitych. Ich duet – wyłącznie na kontrabas i perkusję – zachwyca przy tym zarówno bogactwem dźwięków, jak i rozległością tworzonych w ten sposób światów.
KOBIETA POD PRZYSIĘGĄ | KRZYSZTOF GRADZIUK *SONORISMO*
24 października, 20:30, Kino Iluzjon, Narbutta 50A
Trzymający w napięciu dramat sądowy, przywodzący na myśl Dwunastu gniewnych ludzi Sidneya Lumeta, nakręconych blisko 40 lat później. Tu także jedna osoba próbuje przekonać całą ławę przysięgłych, że chłopak oskarżony o morderstwo jest niewinny. Co ciekawe, główna bohaterka filmu jest pierwszą w USA kobietą zasiadającą w ławie przysięgłych, choć w rzeczywistości kobiety zostały dopuszczone do tej funkcji dopiero w 1927 roku. Kobieta pod przysięgą to jeden z najwcześniejszych pełnometrażowych filmów Johna Stahla. Był to Hollywoodzki producent i reżyser, specjalizujący się w dramatach i melodramatach. W 1927 roku był jednym z założycieli Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej.
Kobieta pod przysięgą to jedyny film w programie tegorocznego Święta Niemego Kina, który zostanie wyświetlony z taśmy 35 mm, sprowadzonej specjalnie z filmoteki brytyjskiej.
*SONORISMO* – to formacja powstała z inicjatywy Krzysztofa Gradziuka, znanego przede wszystkim z tria RGG, jednego z najważniejszych zespołów współczesnego jazzu w Polsce. To nowe brzmienie i nowa jakość, z wykorzystaniem bogactwa brzmień nietypowego zestawienia instrumentów. To różnorodność instrumentów perkusyjnych, struktury harmoniczne z użyciem fortepianu Fendera oraz oryginalne podejście do melodii w partiach saksofonu. Debiutancka płyta *SONORISMO* ukaże się na wiosnę 2023.
Skład zespołu:
Krzysztof Gradziuk – perkusja i instrumenty perkusyjne
Łukasz Ojdana – Fender Rhodes, efekty
Pauli Lyytinen – saksofon sopranowy i tenorowy, Ewi, elektronika
JANKO MUZYKANT | POKAZ ZAMKNIĘCIA
25 października, 19:00, Kino Iluzjon, Narbutta 50A
Luźna adaptacja noweli Henryka Sienkiewicza. Wiejski chłopiec, posądzony o próbę kradzieży skrzypiec nie ginie, jak w literackim pierwowzorze, lecz trafia do domu poprawczego. Po latach robi karierę jako skrzypek, jednak cienie przeszłości ciągną się w ślad za nim.
Pokaz tego filmu w ramach Święta Niemego Kina to dla nas rzeczywiście święto. Janko Muzykant to jeden z pierwszych polskich filmów dźwiękowych, ponieważ jednak ścieżka dźwiękowa zaginęła, a film miał plansze dialogowe i narracyjne, przez ostatnie kilkadziesiąt lat uchodził za film niemy. Kilka lat temu udało się odnaleźć oryginalne płyty gramofonowe ze ścieżką dźwiękową do Janka Muzykanta. Film został poddany pieczołowitej rekonstrukcji cyfrowej, kilkakrotnie przerywanej przez kolejne lockdowny. Dziś, po raz pierwszy po II wojnie światowej mamy przyjemność zaprezentować go w pełnej krasie, znowu z dźwiękiem. Dlaczego jednak pokazujemy go wśród filmów niemych? W filmie tym nie ma żadnych dialogów, a ścieżka dźwiękowa składa się tylko z ilustracji muzycznej i efektów, a zatem Janko Muzykant, choć jest filmem dźwiękowym, jest także filmem niemym.
Uwaga! Pokaz filmu jest darmowy.
Obowiązują wejściówki, które można odebrać w kinie
od pierwszego dnia festiwalu (22 października).
Organizatorzy:
Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Kino Iluzjon
Partnerzy:
Cinmatheque Francaise, Det Danske Filminstitut, Deutsche Kinemathek, Deutsches Filminstitut Filmmuseum, Gaumont-Pathe Archives, Lobster Archives, Library of Congress
Patronat medialny:
TVP Kultura
Filmweb
Kino
Film & TV Kamera
Stare-kino.pl
Współpraca redakcyjna:
RMF Classic
[materiały prasowe]
